У першую чаргу хачу выказаць падзяку шаноўнаму Сяргею аka
homelsky за цудоўную экскурсію. Ён не пашкадаваў часу і у першы дзень новага года павадзіў нас па цікавым мясцінам горада. У першую чаргу па гомельскай "міжваенке" - Сяргей у дыпломнай працы знайшоў і апісаў 160 архітэктурных аб'ектаў Гомеля ўзведзеных у 1920-я, 1930-я гады. На жаль, мы абышлі далёка не ўсе 160 міжваенных дома, але гэтая акалічнасць будзе нагодай яшчэ раз наведаць Гомель і канчаткова замучаць
homelsky :)
Па-другое, пару словаў пра сам Гомель. Як і падчас свайго папярэдняга кароткага шпацыру па горадзе (падрабязней тут), падчас навагодняга наведвання ў мяне склалася ўражанне, што ў Гомелі знаходзіцца найбольшы з ўсіх абласных цэнтраў Усходняй Беларусі ансамбль "міжваенных" дамоў ў аўтэнтычным выглядзе. Магчыма я памыляюся. У тым жа Мінску хапае "міжваенкі", але ў сталіцы вялікая частка канструктывістскіх будынкаў цэнтра горада пасля вайны была перабудавана пад "модны" ампір і неакласіцызм да такой ступені, што цяжка прызнаць у гэтых дамах "міжваенку" (для прыклада, гісторыя амбасады Вялікабрытаніі). У Гомелі ж, разбураным вайной будынкам, збольшага вярталі іх даваенны выгляд. Так ці інакш цэнтр Гомеля, дзе мы шпацыравалі, багаты на ўзоры канструктывізма і постканструктывізма.
Пачнем (маршрут я выдумваю па ходу руху, Сяргей вадзіў нас трохі не так).
1. На прывакзальнай плошчы Гомеля нас прывітае прыклад пасляваеннай перабудовы канструктывістскага будынка - Палац Культуры Чыгуначнікаў (1928-1930 гг, архітэктар А. Кірылаў):

2. Пра тое, як выглядаў гэты пафасны неакласічны будынак з калонамі і порцікам да вайны, можна даведацца з артыкула
osenenko Архітэктура Савецкага Авангарда:

3. У тым артыкуле змешчаны і план памяшканняў Палаца Культуры:

4. Асноўны аб'ём будынку страціў сваё канструктывістскае аблічча, але частку пабудовы (аб'ём зверху плана), што выходзіць на вуліцу Кісілёва, гэтыя змены не закранулі:

5. Далей, калі пайсці ад Прывакзальнай плошчы па праспекце Леніна, можна пабачыць перліну гомельскага канструктывізма - дом-камуну архітэктара Шабунеўскага 1930-1934 гг. Я ім захапляўся ў папярэднім пасце пра Гомель, таму размяшчу тут толькі адну фотку:

6. Ад самага вялікага жылога дома БССР пачатку 1930-х перамяшчаемся да жылога дома паменей, на рагу праспекта і вуліцы Ірынінскай. Пра гэтую "міжваенку" я таксама пісаў у папярэднім пасце:

7. На вуліцы Ірынінскай размяшчаецца постканструктывістскі дом - пераходны па стылю ад канструктывізма да неакласіцызма:

8. Далей на перакрыжаванні Ірынінскай і Кірава знаходзіцца цікавы комплекс з двух будынкаў архітэктара Н.Макляцовай. Па словах
homelsky па гэтых амаль аднолькавых у плане будынках можна прасачыць, як канструтывізм пачатку 1930-х ператвараецца ў постканструктывізм канца 1930-х. Больш ранні будынак 1933 года выглядае так:

9. Больш позні 1936 года:

10. Ня гледзячы на адрозненні ў аздабленні фасадаў, пад'езды ў абодвух дамоў аформлены аднолькава:

11. У працяг вуліцы Ірынінскай у бок да Савецкай знаходзяцца некалькі тыповых дамоў канца 1930-х пачатку 1940-х - часу калі ў савецкім будаўніцтве пачалі масава ўжывацца тыповыя праекты. Першы падобны на мінскія ДАС (дамы афіцэрскага састава):

12. Другі, тыповы постканструктывістскі праект (такіх дамоў у Гомелі некалькі, пра яшчэ адзін будзе напісана ніжэй). Гэты дом пачалі будаваць да вайны, але дабудаваць не паспелі - канчаткова дом узводзіўся ужо пасля вызвалення:

13. Насупраць гэтых двух будынкаў размешчаны яшчэ адзін чатырохпавярховік:

14. Выходзім на вул.Савецкую. Праходзім квартал і натыкаемся на канструктывістскі дом, які зараз знаходзіцца на рэканструкцыі:

15. Пад'езд:

16. Калі вярнуцца да вуліцы Кірава і прайсці на поўнач, можна дайсці да яшчэ аднаго постканструктывістскага будынка Гомеля - дома спецыялістаў. Па дарозе да яго можна пабачыць яшчэ адну чатырохпавярхоўку канца 1930-х пачатку 1940-х:

17. А вось і сам дом спецыялістаў архітэктара М.Саліна 1932-1936 гг. на рагу вул.Камсамольскай і Кірава:

18. Выгляд з вул.Кірава:

19. Дом багата аздоблены ляпнінай пралетарскай тэматыкі:

20.

21. Да таго на даху ёсць характэрная канструктывістская канструкцыя незразумелага прызначэння:) - (Ёсць меркаванне, што на даху была пляцоўка-тэрасса, на якую можна было выйсці з кватэры на 5 паверсе. (с)
homelsky)

22. Двор дома спецыялістаў таксама цікавы, я не утрымаўся і замуціў панараму:

панарама ў вялікім памеры
23. Рухаемся далей па Кірава да перасячэння з праспектам Перамогі. Тут таксама стаіць яшчэ адзін тыповы постканструктывістскі дом, які быў завершаны толькі пасля вайны:

24. Побач з ім дом, пабудаваны ў 1937 годзе. Будынак вельмі просты знешне, нібы часоў "барацбы з празмернасцямі ў архітэктуры":

25. У двары гэтых дамоў хаваецца невялікая пабудова:

26. Не ведаю, забыў спытаць у Сяргея, "міжваенны" гэта дом, ці ўвогуле дарэвалюцыйны - (Дом пабудаваны ў 2 паверхах у перадваенны час па вельмі распаўсюджанаму праекту (с)
homelsky):

27. Праўда, пад'езд вельмі падобны да міжваеннага:

28. А вось на перакрыжаванні вул.Кірава і Артылерыйскай знаходзіцца два цікавых аб'екта. Па-першае, гэта апошні дом пабудаваны па праекце Шабунеўскага ў Гомелі (дакладней архітэктара рэпрэсавалі раней чым ён паспеў завяршыць работу па праекце):

29. Менавіта на ім па задумцы
homelsky і было ў 2013 годзе зроблена графіці з выявай архітэктара, які пакінуў у Гомеле вялікую архітэктурную спадчыну шэрагу архітэктурных стыляў - ад мадэрна да постканструктывізма (пра гісторыю узнікнення графіці можна пачытаць тут):

30. Насупраць знаходзіцца канструктывістскі дом больш ранняга перыяду:

31.

32. Характэрны пад'езд:

33. Ніжэй па вуліцы Артылерыйскай знаходзіцца самы яскрава аздоблены дом у постканструктывістскім стылі, які нядаўна перанес даволі якасны кап.рэмонт, які надзіва не пазбавіў будынак дэкору:

34. З Артылерыйскай рэзка пераскокваем на вул.Пушкіна (выбачайце маршрут не прадуманы) да дома архітэктара Шабунеўскага і інж.Ханіна - так званага "шэрага" ці "круглага" дома:

35. Дом камунальнага тыпа на 180 кватэр для працаўнікоў чыгункі быў пабудаваны ў 1928-32 гг. План артыкула
osenenko:

36.
homelsky лічыць, што дом празваны "круглым" з-за гэтай вежы:

37. Старое фота з артыкула
osenenko:

38. Адзін з пад'ездаў:

39. Калі глядзець з двара "шэры дом" перастае быць шэрым:

40. Пад'езд з вежай выгляд з двара:

41. Даволі стары, ці не часоў Шабунеўскага, кабельны ўвод у дом:

42. У раёне "круглага дома" ёсць яшчэ некалькі цікавых аб'ектаў. Па першае гэта абразчык драўлянага міжваеннага будаўніцтва - жылыя дамы 1924 года ў завулку Пушкіна:

43. Постканструктывістскі трохпавярховік па вул.Пушкіна:

44. Насупраць "круглага дома" стаіць камунальны дом габрэйскага кааператыва сярэдзіны 1920-х:

45. Від з двара:

46.
homelsky сцвярджае (дарэчы, ён тут на фотцы засвяціўся), што дом габрэйскага кааператыва...

47. ... і даўгі дом па вул.Сялянскай складзены з аднолькавых архітэктурных блокаў:

48. Доўгі дом такі доўгі:)

49. Ідзем далей уздоўж "круглага дома" па вул.Арцёма да цудоўнай паліклінікі 1935 года пабудовы:

50. Стужкаве асцякленне і зорка:

51. Насупраць лаканічны канструктывістскі двухпавярховік:

52. Побач з ім аднапавярховік таго ж часу з рысамі "народнай архітэктуры" у абліччы:

53. Цяпер зноў пераносімся праз палову Гомеля да вул.Песіна, каб паглядзець на канструктывістскі будынакшколы корпус былога педагагічнага інстытута, зараз "Скарына" (с)
homelsky:

54. Выгляд з іншага боку:

55. Побач з корпусам Гомельскага дзяржаўнага ўнівера ёсць закінуты даваенны барак:

56. Стужкавае асцякленне пад'езда:

57. І апошні пункт нашага паходу - школа паводле больш грунтоўнага і пафаснага даваеннага праекта, на вул.Універсітэцкай:

58. Тут вучыўся герой Савецкага Саюза Сінчукоў П.С.:

Цалкам маршрут на мапе гугла (спасылка):

Па-другое, пару словаў пра сам Гомель. Як і падчас свайго папярэдняга кароткага шпацыру па горадзе (падрабязней тут), падчас навагодняга наведвання ў мяне склалася ўражанне, што ў Гомелі знаходзіцца найбольшы з ўсіх абласных цэнтраў Усходняй Беларусі ансамбль "міжваенных" дамоў ў аўтэнтычным выглядзе. Магчыма я памыляюся. У тым жа Мінску хапае "міжваенкі", але ў сталіцы вялікая частка канструктывістскіх будынкаў цэнтра горада пасля вайны была перабудавана пад "модны" ампір і неакласіцызм да такой ступені, што цяжка прызнаць у гэтых дамах "міжваенку" (для прыклада, гісторыя амбасады Вялікабрытаніі). У Гомелі ж, разбураным вайной будынкам, збольшага вярталі іх даваенны выгляд. Так ці інакш цэнтр Гомеля, дзе мы шпацыравалі, багаты на ўзоры канструктывізма і постканструктывізма.
Пачнем (маршрут я выдумваю па ходу руху, Сяргей вадзіў нас трохі не так).
1. На прывакзальнай плошчы Гомеля нас прывітае прыклад пасляваеннай перабудовы канструктывістскага будынка - Палац Культуры Чыгуначнікаў (1928-1930 гг, архітэктар А. Кірылаў):

2. Пра тое, як выглядаў гэты пафасны неакласічны будынак з калонамі і порцікам да вайны, можна даведацца з артыкула

3. У тым артыкуле змешчаны і план памяшканняў Палаца Культуры:

4. Асноўны аб'ём будынку страціў сваё канструктывістскае аблічча, але частку пабудовы (аб'ём зверху плана), што выходзіць на вуліцу Кісілёва, гэтыя змены не закранулі:

5. Далей, калі пайсці ад Прывакзальнай плошчы па праспекце Леніна, можна пабачыць перліну гомельскага канструктывізма - дом-камуну архітэктара Шабунеўскага 1930-1934 гг. Я ім захапляўся ў папярэднім пасце пра Гомель, таму размяшчу тут толькі адну фотку:

6. Ад самага вялікага жылога дома БССР пачатку 1930-х перамяшчаемся да жылога дома паменей, на рагу праспекта і вуліцы Ірынінскай. Пра гэтую "міжваенку" я таксама пісаў у папярэднім пасце:

7. На вуліцы Ірынінскай размяшчаецца постканструктывістскі дом - пераходны па стылю ад канструктывізма да неакласіцызма:

8. Далей на перакрыжаванні Ірынінскай і Кірава знаходзіцца цікавы комплекс з двух будынкаў архітэктара Н.Макляцовай. Па словах

9. Больш позні 1936 года:

10. Ня гледзячы на адрозненні ў аздабленні фасадаў, пад'езды ў абодвух дамоў аформлены аднолькава:

11. У працяг вуліцы Ірынінскай у бок да Савецкай знаходзяцца некалькі тыповых дамоў канца 1930-х пачатку 1940-х - часу калі ў савецкім будаўніцтве пачалі масава ўжывацца тыповыя праекты. Першы падобны на мінскія ДАС (дамы афіцэрскага састава):

12. Другі, тыповы постканструктывістскі праект (такіх дамоў у Гомелі некалькі, пра яшчэ адзін будзе напісана ніжэй). Гэты дом пачалі будаваць да вайны, але дабудаваць не паспелі - канчаткова дом узводзіўся ужо пасля вызвалення:

13. Насупраць гэтых двух будынкаў размешчаны яшчэ адзін чатырохпавярховік:

14. Выходзім на вул.Савецкую. Праходзім квартал і натыкаемся на канструктывістскі дом, які зараз знаходзіцца на рэканструкцыі:

15. Пад'езд:

16. Калі вярнуцца да вуліцы Кірава і прайсці на поўнач, можна дайсці да яшчэ аднаго постканструктывістскага будынка Гомеля - дома спецыялістаў. Па дарозе да яго можна пабачыць яшчэ адну чатырохпавярхоўку канца 1930-х пачатку 1940-х:

17. А вось і сам дом спецыялістаў архітэктара М.Саліна 1932-1936 гг. на рагу вул.Камсамольскай і Кірава:

18. Выгляд з вул.Кірава:

19. Дом багата аздоблены ляпнінай пралетарскай тэматыкі:

20.

21. Да таго на даху ёсць характэрная канструктывістская канструкцыя незразумелага прызначэння:) - (Ёсць меркаванне, што на даху была пляцоўка-тэрасса, на якую можна было выйсці з кватэры на 5 паверсе. (с)

22. Двор дома спецыялістаў таксама цікавы, я не утрымаўся і замуціў панараму:

панарама ў вялікім памеры
23. Рухаемся далей па Кірава да перасячэння з праспектам Перамогі. Тут таксама стаіць яшчэ адзін тыповы постканструктывістскі дом, які быў завершаны толькі пасля вайны:

24. Побач з ім дом, пабудаваны ў 1937 годзе. Будынак вельмі просты знешне, нібы часоў "барацбы з празмернасцямі ў архітэктуры":

25. У двары гэтых дамоў хаваецца невялікая пабудова:

26. Не ведаю, забыў спытаць у Сяргея, "міжваенны" гэта дом, ці ўвогуле дарэвалюцыйны - (Дом пабудаваны ў 2 паверхах у перадваенны час па вельмі распаўсюджанаму праекту (с)

27. Праўда, пад'езд вельмі падобны да міжваеннага:

28. А вось на перакрыжаванні вул.Кірава і Артылерыйскай знаходзіцца два цікавых аб'екта. Па-першае, гэта апошні дом пабудаваны па праекце Шабунеўскага ў Гомелі (дакладней архітэктара рэпрэсавалі раней чым ён паспеў завяршыць работу па праекце):

29. Менавіта на ім па задумцы

30. Насупраць знаходзіцца канструктывістскі дом больш ранняга перыяду:

31.

32. Характэрны пад'езд:

33. Ніжэй па вуліцы Артылерыйскай знаходзіцца самы яскрава аздоблены дом у постканструктывістскім стылі, які нядаўна перанес даволі якасны кап.рэмонт, які надзіва не пазбавіў будынак дэкору:

34. З Артылерыйскай рэзка пераскокваем на вул.Пушкіна (выбачайце маршрут не прадуманы) да дома архітэктара Шабунеўскага і інж.Ханіна - так званага "шэрага" ці "круглага" дома:

35. Дом камунальнага тыпа на 180 кватэр для працаўнікоў чыгункі быў пабудаваны ў 1928-32 гг. План артыкула

36.

37. Старое фота з артыкула

38. Адзін з пад'ездаў:

39. Калі глядзець з двара "шэры дом" перастае быць шэрым:

40. Пад'езд з вежай выгляд з двара:

41. Даволі стары, ці не часоў Шабунеўскага, кабельны ўвод у дом:

42. У раёне "круглага дома" ёсць яшчэ некалькі цікавых аб'ектаў. Па першае гэта абразчык драўлянага міжваеннага будаўніцтва - жылыя дамы 1924 года ў завулку Пушкіна:

43. Постканструктывістскі трохпавярховік па вул.Пушкіна:

44. Насупраць "круглага дома" стаіць камунальны дом габрэйскага кааператыва сярэдзіны 1920-х:

45. Від з двара:

46.

47. ... і даўгі дом па вул.Сялянскай складзены з аднолькавых архітэктурных блокаў:

48. Доўгі дом такі доўгі:)

49. Ідзем далей уздоўж "круглага дома" па вул.Арцёма да цудоўнай паліклінікі 1935 года пабудовы:

50. Стужкаве асцякленне і зорка:

51. Насупраць лаканічны канструктывістскі двухпавярховік:

52. Побач з ім аднапавярховік таго ж часу з рысамі "народнай архітэктуры" у абліччы:

53. Цяпер зноў пераносімся праз палову Гомеля да вул.Песіна, каб паглядзець на канструктывістскі будынак

54. Выгляд з іншага боку:

55. Побач з корпусам Гомельскага дзяржаўнага ўнівера ёсць закінуты даваенны барак:

56. Стужкавае асцякленне пад'езда:

57. І апошні пункт нашага паходу - школа паводле больш грунтоўнага і пафаснага даваеннага праекта, на вул.Універсітэцкай:

58. Тут вучыўся герой Савецкага Саюза Сінчукоў П.С.:

Цалкам маршрут на мапе гугла (спасылка):
